Năm 1995,ínhnănghuyềnthoạitừchí tài Microsoft ra mắt phiên bản thương mại của hệ điều hành máy tính Windows 9x series với tên gọi Windows 95. Trước đó, Windows đã rất phổ biến trong giai đoạn điện toán tới từng hộ gia đình và Windows 3.0 cũng mới xuất hiện chưa lâu. Tuy nhiên, Windows 95 được xem là bước tiến đáng kể và là dấu mốc quan trọng khẳng định được thương hiệu Microsoft trên thị trường máy tính cá nhân.
So với bản tiền nhiệm, Windows 95 thêm một số tính năng mới để thu hút sự chú ý của người dùng. Rất nhiều trong số này đã dần bị thay thế trong gần ba thập kỷ qua, nhưng một số đã trở thành "huyền thoại" khi vẫn có mặt trên Windows 11 hay thậm chí các phiên bản sắp phát hành ngày nay.
Nút Start
Nút Start trên Windows 95 (trên cùng bên trái) và các thiết kế trên phiên bản sau này. Ảnh: NobelTech
Một trong những đặc trưng của thiết kế giao diện Windows chính là nút Start. Chi tiết này đơn thuần là biểu tượng của Windows, thường nằm góc dưới bên trái màn hình. Khi ra đời năm 1995, nút là một ô lớn màu xám thép, chứa biểu tượng Windows 95 kèm chữ Start được bôi đậm với viền đen. Đây không chỉ là nơi chứa Menu tiện dụng cho người dùng, mà còn là điểm quan trọng đối với người lần đầu dùng Windows. Khi chưa biết bắt đầu từ đâu, họ chỉ cần đưa con trỏ chuột nhấn vào nút Start để được hướng dẫn.
Trong Start Menu chứa danh sách chương trình, lối truy cập nhanh đến tập tin tài liệu, danh mục cài đặt, tính năng tìm kiếm, mục hỗ trợ người dùng tìm hiểu các tính năng trên máy tính...
Thanh tác vụ Taskbar
Taskbar trên Windows 95. Ảnh: The Register
Phiên bản Windows cũ hiển thị các chương trình đang mở nhưng nếu các cửa sổ bị chồng lên nhau, người dùng buộc phải tắt từng ứng dụng hoặc di chuyển cửa sổ. Từ Windows 95 trở đi, thanh Taskbar màu xám xuất hiện ở góc dưới màn hình, nơi chứa cả nút Start, đồng hồ hệ thống cũng như thẻ tác vụ của cửa sổ, chương trình đang hoạt động.
Mỗi khi người dùng mở một chương trình hay tập tin mới sẽ xuất hiện biểu tượng hình chữ nhật ở Taskbar để họ có thể nhấp chuột vào đó và ngay lập tức gọi cửa sổ đó hiển thị lên trên màn hình, tiết kiệm thời gian và thao tác tìm kiếm. Ở những bản cập nhật sau đó, Microsoft bổ sung tính năng dính chương trình lên Taskbar để mở nhanh.
Plug and play
Trình tự nhận thiết bị ngoại vi trên Windows 95. Ảnh:WindowsonWindows/X
Trước Windows 95, khi cắm thiết bị ngoại vi vào máy tính cá nhân (trừ bàn phím đã tích hợp vào hệ thống), người dùng buộc phải cài thủ công các tùy chỉnh trong máy và thậm chí sử dụng bộ chuyển đổi để sử dụng. Từ Windows 95 cho tới bây giờ, họ có thể cắm thiết bị ngoại vi vào đúng cổng trên PC và Windows sẽ tự động nhận, cấu hình lại đúng chuẩn. Tính năng này được gọi đơn giản là "Plug and Play" (Cắm vào là sử dụng).
Ban đầu, Plug and Play không phải lúc nào cũng hoạt động do nhiều tiêu chuẩn phần cứng, phần mềm chưa được thống nhất với nhau. Sau 30 năm, điều này gần như không còn là trở ngại.
Thùng rác Recycle Bin
Biểu tượng thùng rác của Windows qua các thời kỳ. Ảnh: Falume
Hơn 30 năm trước, Apple muốn vươn lên trong cuộc đua về giao diện người dùng trực quan với các biểu tượng và chức năng đặc biệt. Một trong những tính năng Apple mang đến cho người dùng máy tính là Trash Folder, tự hủy các tập tin người dùng đã xóa trong phiên làm việc (chuyển vào Trash Folder) khi máy khởi động lại.
Khoảng năm 1988, Apple kiện cả Microsoft lẫn Hewlett-Packard (HP) vì phát triển hệ thống trực quan với biểu tượng được cho là giống với Trash Folder. Microsoft thắng kiện nhưng thiết kế tính năng của hãng quá giống với Apple và buộc phải thay đổi. Năm 1995, Windows lần đầu có thùng rác mới mang tên Recycling Bin (Recycle Bin).
Không có khả năng xóa như trên Mac hay MS-DOS, Recycling Bin hoạt động như một tập tin tạm, cho phép người dùng kiểm tra lại những file tài liệu đang nằm trong đó trước khi xóa hoàn toàn khỏi máy.
Đặt tên dài cho tập tin
Trên MS-DOS và những phiên bản tiền nhiệm, tên của tập tin dài tối đa 8 ký tự và thêm định dạng mở rộng viết bởi ba chữ cái. Nếu phải lưu tài liệu quan trọng, người dùng phải tìm cách đặt tên mã để không vượt số chữ cái cho phép. Giới hạn này bị loại bỏ trên Windows 95, trong đó đổi khung bảng phân bổ tệp hiện có bằng hệ thống bảng phân bổ tệp ảo cập nhật.
Thay đổi này giúp tên tập tin có thể dài đến 255 ký tự, đồng thời định dạng mở rộng cũng dài hơn. Dù là cập nhật nhỏ, tính năng này lại hữu ích đối với việc đặt tên cho rõ ràng cũng như hỗ trợ các định dạng mở rộng dài hơn sau này (JPEG, HTML...).
Hoài Anh (theo Slash Gear)